Terug
Het Mechanisch uurwerk.
Een veer wordt opgespannen (opgewonden), deze kracht wordt overgebracht naar het echappement, welke op zijn beurt de kracht tik na tak loslaat. De veer kan op twee manieren opgespannen worden; door met de hand aan de kroon te draaien, of door een automatisch systeem welke de veer opwind. De overbrenging van de kracht gebeurt door het raderwerk, waaraan gekoppeld is de minuterie, deze drie wieltjes zorgen ervoor dat de wijzers de uren en minuten aangeven . In het raderwerk zit een wieltje dat één maal per minuut ronddraait, hier kan de secondewijzer opgezet worden. Het echappement bestaat uit een speciaal wiel, de tanden hiervan tikken tegen het anker, een stukje welke de ronddraaiende beweging van de raderen, omzet in een heen en weergaande beweging. Hier worden de tikken en takken gevormd die men kan horen. De heen en weergaande beweging van het anker houd de balans in beweging. Deze balans, samen met de erop gemonteerde spiraal, zorgt voor een regelmatige beweging van gelijke tijdsintervallen. In een mechanisch uurwerk zit geen electronica, alles hangt af van de afwerking, gebruikte materialen en het samenspel van de onderdelen.
Wat kan er fout lopen?
De twee belangrijkste spelbrekers zijn tijd en water.
Tijd; Niettegenstaande de krachten in een uurwerk zeer klein zijn, is er toch slijtage vanwege de frictie tussen de bewegende delen, hoe beter de afwerking en hoe hoger de kwaliteit van de gebruikte materialen, hoe langer het zal duren eer er merkbare slijtage optreed. Slechte of geen smering zal de slijtage versnellen. Door veroudering van de oliën en vetten verminderd hun smering (of verdwijnt) en zullen de metalen zeer sterk onderhevig zijn aan slijtage, wat op zijn beurt de goede, juiste werking van het uurwerk in gedrang brengt en uiteindelijk doet stoppen. Regelmatige reiniging en smering verlengt de levensduur en nauwkeurigheid aanzienlijk, zelfs zo lang dat er fabrikanten zijn die beweren van generaties lang. Opgelet; als een uurwerk niet bij een vakkundig persoon terechtkomt is het risico groot dat de levensduur van het uurwerk sterk verkort wordt!
Water; In een uurwerk zitten vele kleine, fijne stukjes bewerkt metaal welke absoluut niet tegen water kunnen, in enkele uren kan er voldoende roest (oxydatie) gevormd worden om het uurwerk te doen stoppen. De zwakste plaats is de kroon, daar schaadt roest misschien niet onmiddellijk het uurwerk, maar kunnen er stukje roest gaan rondzwerven in het mechanisme en daar ergens het uurwerk doen stoppen. Ook kan het gebeuren dat de tige zo verroest is dat hij afbreekt, dan moet het uurwerk zeker eens nagekeken worden.
Verder kan er van alles breken in het uurwerk, elk veertje verliest na verloop van tijd z’n spanning en door metaalmoeheid kan het afbreken. De twee meest voorkomende gebroken veertjes zijn de hoofdveer en de tirette-veer.
Schokken zijn ook niet goed, allerlei zaken kunnen afbreken, zoals wijzerplaatpootjes, vijsjes, etc. De balans was vroeger de vaakst voorkomende breuk, deze zit met twee tapjes van elk 0,08 mm tussen twee platen en beweegt constant. Dankzij het antischok systeem worden klappen opgevangen en breken de tappen niet meer af, zolang de schokken niet te zwaar zijn! Vele schokken zijn ook niet bevorderlijk voor het constant gaan van de balans.
Aangezien het uurwerk een zeer fijne mechaniek is, is het logisch dat vuil de goede werking van het uurwerk hindert. Bij een mechanisch uurwerk trekt de hoofdveer het mechanisme verder, of het nu vuil is of niet, bevorderlijk voor de nauwkeurigheid, noch preventief voor slijtage is het niet en uiteindelijk zal het uurwerk stilvallen.
Sterke punten;
Zoals hierboven vermeld heeft een mechanisch uurwerk een veer welke altijd druk levert op de wielen en de boel draaiende houd tot er ergens een blokkade is, dat kan jaren later zijn.
Een ander voordeel is de totale onafhankelijkheid van batterijen.
Een derde, meer subjectief pluspunt, is de zogenaamde ziel van een mechanisch uurwerk. Het tikken doet sommige mensen de vergelijking maken met het tikken van een hart bij mens en dier. De gevoelens voor zo’n klein stukje mechaniek zijn soms te vergelijken met de gevoelens die men koestert voor andere mensen of dieren. Het is een mooi stukje techniek, de fijnste mechanische techniek die er bestaat, op de grens van het fysiek mogelijke.
Tijd; Niettegenstaande de krachten in een uurwerk zeer klein zijn, is er toch slijtage vanwege de frictie tussen de bewegende delen, hoe beter de afwerking en hoe hoger de kwaliteit van de gebruikte materialen, hoe langer het zal duren eer er merkbare slijtage optreed. Slechte of geen smering zal de slijtage versnellen. Door veroudering van de oliën en vetten verminderd hun smering (of verdwijnt) en zullen de metalen zeer sterk onderhevig zijn aan slijtage, wat op zijn beurt de goede, juiste werking van het uurwerk in gedrang brengt en uiteindelijk doet stoppen. Regelmatige reiniging en smering verlengt de levensduur en nauwkeurigheid aanzienlijk, zelfs zo lang dat er fabrikanten zijn die beweren van generaties lang. Opgelet; als een uurwerk niet bij een vakkundig persoon terechtkomt is het risico groot dat de levensduur van het uurwerk sterk verkort wordt!
Water; In een uurwerk zitten vele kleine, fijne stukjes bewerkt metaal welke absoluut niet tegen water kunnen, in enkele uren kan er voldoende roest (oxydatie) gevormd worden om het uurwerk te doen stoppen. De zwakste plaats is de kroon, daar schaadt roest misschien niet onmiddellijk het uurwerk, maar kunnen er stukje roest gaan rondzwerven in het mechanisme en daar ergens het uurwerk doen stoppen. Ook kan het gebeuren dat de tige zo verroest is dat hij afbreekt, dan moet het uurwerk zeker eens nagekeken worden.
Verder kan er van alles breken in het uurwerk, elk veertje verliest na verloop van tijd z’n spanning en door metaalmoeheid kan het afbreken. De twee meest voorkomende gebroken veertjes zijn de hoofdveer en de tirette-veer.
Schokken zijn ook niet goed, allerlei zaken kunnen afbreken, zoals wijzerplaatpootjes, vijsjes, etc. De balans was vroeger de vaakst voorkomende breuk, deze zit met twee tapjes van elk 0,08 mm tussen twee platen en beweegt constant. Dankzij het antischok systeem worden klappen opgevangen en breken de tappen niet meer af, zolang de schokken niet te zwaar zijn! Vele schokken zijn ook niet bevorderlijk voor het constant gaan van de balans.
Aangezien het uurwerk een zeer fijne mechaniek is, is het logisch dat vuil de goede werking van het uurwerk hindert. Bij een mechanisch uurwerk trekt de hoofdveer het mechanisme verder, of het nu vuil is of niet, bevorderlijk voor de nauwkeurigheid, noch preventief voor slijtage is het niet en uiteindelijk zal het uurwerk stilvallen.
Sterke punten;
Zoals hierboven vermeld heeft een mechanisch uurwerk een veer welke altijd druk levert op de wielen en de boel draaiende houd tot er ergens een blokkade is, dat kan jaren later zijn.
Een ander voordeel is de totale onafhankelijkheid van batterijen.
Een derde, meer subjectief pluspunt, is de zogenaamde ziel van een mechanisch uurwerk. Het tikken doet sommige mensen de vergelijking maken met het tikken van een hart bij mens en dier. De gevoelens voor zo’n klein stukje mechaniek zijn soms te vergelijken met de gevoelens die men koestert voor andere mensen of dieren. Het is een mooi stukje techniek, de fijnste mechanische techniek die er bestaat, op de grens van het fysiek mogelijke.
Complicaties.
De meest gekende en meest verspreide complicatie is de Datum. Meestal een venstertje waar een stukje van een ronde schijf wordt zichtbaar gemaakt, deze schijf draait één een-en-dertigste per dag verder. Er zit dus een wieltje in het uurwerk dat één maal per dag ronddraait, dan is het ook niet moeilijk om er een schijfje met de zeven dagen bij te zetten, Dagaanduiding.
Een Alarm is een weinig voorkomende complicatie bij polsuurwerken, elke wekker heeft het, doch in uurwerk is niet veel plaats om een systeem in te bouwen dat afloopt op een ingesteld uur. Maurice LaCroix en JLC zijn merken die uurwerken verkopen met Alarm.
Een andere veel gebruikte complicatie is Automatic, dit is een systeem van wieltjes en hefbomen dat door de beweging van het uurwerk, de veer van het uurwerk automatisch opwindt. Meestal kan men het uurwerk ook met de kroon opwinden (bij vele Seiko automatics is dat niet mogelijk), al zal wel opvallen dat dit moeizamer gaat dan bij uurwerken zonder automatic, dit komt doordat bij het opwinden met de hand, er ook enkele wieltjes en een palletje van het automaticsysteem mee in beweging worden gezet. Een automatisch uurwerk MOET in beweging zijn, anders zal de veer niet worden opgewonden. Trage hartslag, lage bloeddruk of sexmagazines hebben geen invloed op het al dan niet opgewonden raken van de veer.
Bij het automatisch uurwerk wordt soms een handige complicatie geplaatst, de gangreserve, hierdoor kan de drager zien hoelang zijn uurwerk nog zal werken.
Voor de reizende zakenmens bestaan er uurwerken met twee of verstelbare tijdszones. Bij deze uurwerken is ter een extra wijzer welke de andere tijdzone aanduid. Deze functie is ook gekend onder de naam GMT, ofte ‘Greenwhich Mean Time’
Een complicatie van een andere orde is de chronograaf, en niet chronometer, wat iets totaal anders is (zie verder). Een chronograaf is een tijdmeetinstrument dat onafhankelijk stukken tijd kan meten. Aangezien het nauwkeurig vakmanschap vereist om een chronograaf te maken, worden chronografen aanzien als de betere, ‘hogere’ uurwerken. Bij een chronograaf vindt men een aparte meestal centrale secondewijzer, en een kleinere minuten en uren teller. De chronograaffunctie wordt afgetapt van een wiel van het uurwerk, dus als het uurwerk niet of slecht loopt, zal de chronograaf ook niet of slecht lopen, en kan zelfs de nauwkeurigheid van het uurwerk grondig verstoren. Het is een functie die het prestige en het uitzicht van een uurwerk verhoogt en veranderd.
Nog andere complicaties zijn;
Slagwerk; door op een knopje te drukken worden de uren en soms ook de minuten op gongetjes aangegeven. zeer dure en dus weinig voorkomende complicatie.
Dag & nacht aanduiding; soms zelfs met de tijd van opkomende en neergaande zon, aangepast aan de plaats waar het uurwerk zich bevindt. Nog duurder en dus bijne obscure complicatie.
Jaar aanduiding; en in de betere uurwerken zijn ook de schrikkeljaren ingebouwd, gecompliceerde en dus dure en weinig nuttige complicatie.
Verdekte tijdsaanduiding; speciaal voor zakenmensen en politici zijn dit uurwerken waar men op niet onbeleefde manier kan zien hoe laat het is, er is een tijdsaanduiding op de zijkant van het uurwerk.
‘Stoute’ uurwerken; ze zien eruit als een gewoon uurwerk, maar draait men ze om of doet men ze open dan komt er een erotische scéne te voorschijn.
Het is perfect mogelijk om al deze complicatie in één uurwerk in te bouwen, het zal dan een behoorlijk dik uurwerk zijn en waanzinnig veel kosten. Het meest gecompliceerde uurwerk heeft 28 functies...
Een uurwerk voor blinden is een gewoon uurwerk waarvan de wijzers zijn verstevigd en waarvan het glas open kan zodat de blinde kan voelen hoe laat het is.
Een andere veel gebruikte complicatie is Automatic, dit is een systeem van wieltjes en hefbomen dat door de beweging van het uurwerk, de veer van het uurwerk automatisch opwindt. Meestal kan men het uurwerk ook met de kroon opwinden (bij vele Seiko automatics is dat niet mogelijk), al zal wel opvallen dat dit moeizamer gaat dan bij uurwerken zonder automatic, dit komt doordat bij het opwinden met de hand, er ook enkele wieltjes en een palletje van het automaticsysteem mee in beweging worden gezet. Een automatisch uurwerk MOET in beweging zijn, anders zal de veer niet worden opgewonden. Trage hartslag, lage bloeddruk of sexmagazines hebben geen invloed op het al dan niet opgewonden raken van de veer.
Bij het automatisch uurwerk wordt soms een handige complicatie geplaatst, de gangreserve, hierdoor kan de drager zien hoelang zijn uurwerk nog zal werken.
Voor de reizende zakenmens bestaan er uurwerken met twee of verstelbare tijdszones. Bij deze uurwerken is ter een extra wijzer welke de andere tijdzone aanduid. Deze functie is ook gekend onder de naam GMT, ofte ‘Greenwhich Mean Time’
Een complicatie van een andere orde is de chronograaf, en niet chronometer, wat iets totaal anders is (zie verder). Een chronograaf is een tijdmeetinstrument dat onafhankelijk stukken tijd kan meten. Aangezien het nauwkeurig vakmanschap vereist om een chronograaf te maken, worden chronografen aanzien als de betere, ‘hogere’ uurwerken. Bij een chronograaf vindt men een aparte meestal centrale secondewijzer, en een kleinere minuten en uren teller. De chronograaffunctie wordt afgetapt van een wiel van het uurwerk, dus als het uurwerk niet of slecht loopt, zal de chronograaf ook niet of slecht lopen, en kan zelfs de nauwkeurigheid van het uurwerk grondig verstoren. Het is een functie die het prestige en het uitzicht van een uurwerk verhoogt en veranderd.
Nog andere complicaties zijn;
Slagwerk; door op een knopje te drukken worden de uren en soms ook de minuten op gongetjes aangegeven. zeer dure en dus weinig voorkomende complicatie.
Dag & nacht aanduiding; soms zelfs met de tijd van opkomende en neergaande zon, aangepast aan de plaats waar het uurwerk zich bevindt. Nog duurder en dus bijne obscure complicatie.
Jaar aanduiding; en in de betere uurwerken zijn ook de schrikkeljaren ingebouwd, gecompliceerde en dus dure en weinig nuttige complicatie.
Verdekte tijdsaanduiding; speciaal voor zakenmensen en politici zijn dit uurwerken waar men op niet onbeleefde manier kan zien hoe laat het is, er is een tijdsaanduiding op de zijkant van het uurwerk.
‘Stoute’ uurwerken; ze zien eruit als een gewoon uurwerk, maar draait men ze om of doet men ze open dan komt er een erotische scéne te voorschijn.
Het is perfect mogelijk om al deze complicatie in één uurwerk in te bouwen, het zal dan een behoorlijk dik uurwerk zijn en waanzinnig veel kosten. Het meest gecompliceerde uurwerk heeft 28 functies...
Een uurwerk voor blinden is een gewoon uurwerk waarvan de wijzers zijn verstevigd en waarvan het glas open kan zodat de blinde kan voelen hoe laat het is.